Obecnie każdy z nas ma w kieszeni aparat fotograficzny, którym łatwo zrobić zdjęcie niemal w dowolnej chwili. Czy to fotka naszego dziecka na zjeżdżalni, produktu w sklepie, selfie z kolegą lub koleżanką i wiele innych. W większości przypadków i dla większości użytkowników to wystarczy. A co jeżeli potrzebujemy takie zdjęcie z telefonu przybliżyć i wyciąć z niego mały fragment? Albo chcemy wydrukować w większym niż 10x15cm formacie? Już tak dobrze nie wygląda, prawda? A to dlatego, że chociaż coraz lepsze, to aparaty w naszych smartfonach mają bardzo małe matryce, które nie są w stanie zarejestrować tak wielu detali jak ich większe odpowiedniki w lustrzankach czy bezlusterkowcach.
Jeżeli zaczynasz przygodę z fotografią to prawdopodobnie twój pierwszy aparat nie będzie aparatem pełnoklatkowym. Zamiast tego wyposażony będzie w matrycę w rozmiarze APS-C. Co to znaczy? Pełna klatka to matryca, która wielkością odpowiada standardowej klatce filmu 35mm. Nominalna ogniskowa obiektywu podpiętego do aparatu z taką matrycą, będzie również jego ogniskową efektywną. Mnożnik ogniskowej = 1. Matryca APS-C jest natomist mniejsza. W zależności od producenta, powiększenie obrazu z matrycy APS-C w stosunku do pełnej klatki wynosi 1,5 lub 1,6 raza. Oznacza to, że obraz zarejestrowany przez obiektyw np. 50mm będzie o 1,5 lub 1,6 raza mniejszy, bardziej przybliżony niż obraz zarejestrowany przez taki sam obiektyw, ale podpięty do pełnej klatki. Aby uzyskać podobny kadr, do matrycy APS-C musielibyśmy podłączyć obiektyw np. 35mm. Dzięki temu efektywna ogniskowa wyniesie 35×1,5=52,5mm lub 35×1,6=56mm.
Często można usłyszeć stwierdzenie, że pełna klatka produkuje płytszy obraz, a co za tym idzie lepsze bokeh. Mało kto jednak dodaje, o co tak naprawdę w tym chodzi. No bo na pierwszy rzut oka wszystko się zgadza. Jeżeli do dwóch korpusów o różnych rozmiarach matryc podłączymy takie same obiektywy i ustawimy identyczne wartości przysłony, np. f/2.8 to obraz z pełnej klatki będzie faktycznie posiadać płytszą głębię ostrości. Ktoś zaraz powie, że to dlatego, iż efektywne ogniskowe są różne z uwagi na wcześniej wspomniany mnożnik. Tak, ale nie do końca. Chodzi o to, że pomnożyć trzeba również wartość przysłony, czyli w matrycy APS-C od Canona, która ma współczynnik 1,6 zamiast przysłony f/2.8 efektywnie mamy przysłonę f/4.5. Aby zrobić zdjęcie jak najbardziej do siebie zbliżone, musielibyśmy użyć w aparacie z matrycą APS-C obiektywu 35mm i ustawić wartość przysłony na f/1.8. Wtedy efekt będzie zbliżony bo parametry będą podobne: w pełnej klatce obiektyw 50mm i przysłona f/2.8, a w APS-C od Canona 35mm x 1,6=56mm i przysłona f/1.8 x 1,6 = f/2.8. Dla matryc ze współczynnikiem 1,5 np. z stajni Sony lub Nikon również należałoby użyć obiektywu 35mm x 1,5 = 52,5mm i przysłony f/1.8 x 1,5 = f/2.7
Oba rodzaje matryc mają proporcje obrazu 3:2. Oczywiście możemy ustawić również inne, np. 16:9, ale wtedy tracimy część pikseli, ponieważ matryca nie wykorzystuje całej swojej powierzchni do rejestracji takiego obrazu. Uważam, że lepiej jest robić zdjęcia z wykorzystaniem pełnej matrycy, a w razie potrzeby odpowiednio je wykadrować w postprodukcji.
Kolejna różnica to jakość obrazu w słabych warunkach oświetleniowych. Większe matryce wyłapują więcej światła i rejestrują mniej zaszumione obrazy. To się jednak ciągle zmienia. Tehnika idzie do przodu i obecnie wiele aparatów APS-C dostarcza nam lepszej jakości obrazy niż starsze modele pełnoklatkowe sprzed paru lat. Wszystko zależy oczywiście od segmentu i niestety ceny. Nowy, ale tani aparat APS-C nie będzie rejestrować tak dobrego obrazka jak stary, ale z najwyższej półki model pełnoklatkowy.
Istnieją również systemy z jeszcze mniejszymi matrycami np. Mikro Cztery Trzecie o proporcji obrazu 4:3, a nawet większe, tzw. średni format. Aparaty średnioformatowe są jednak bardzo drogie i sięgają po nie głównie wysokiej klasy profesjonaliści, którzy wymagają, aby na zdjęciach zostało zarejestrowanych jak najwięcej detali, np. do druku wielkoformatowego. Zdecydowanie popularniejsze są jednak wcześniej wymienione rozmiary, czyli pełna klatka i APS-C.
Jak już wspomniałem technika idzie do przodu, a miniaturyzacja postępuje w najlepsze. Kiedyś standardem był tzw. pełny format, później średni format, po nim pełna klatka 35mm, a teraz mamy coraz lepsze matryce APS-C, a nawet jeszcze mniejsze. Za każdym razem fotografowie narzekali na gorszą jakość mniejszych matryc, ale ostatecznie i tak się przyjmowały. Kto wie, może za kilka lat odejdziemy zupełnie od pełnej klatki. Używana będzie tylko przez wąskie grono osób, które będą potrzebować ich do konkretnych zadań jak to ma miejsce obecnie z aparatami średnioformatowymi. Chociaż te pomału też są wypierane przez coraz większą ilość rejestrowanych pikseli przez mniejsze w stosunku do nich aparaty pełnoklatkowe.
Więc co wybrać – pełną klatkę czy APS-C? To zależy. Odpowiedz sobie na pytanie do czego będziesz wykorzystywać aparat i jakim budżetem dysponujesz. Aparaty pełnoklatkowe są zdecydowanie droższe od ich mniejszych braci z matrycami APS-C. Czy warto dopłacać? Jak wcześniej – to zależy. Obecnie matryce APS-C są naprawdę dobrej jakości i produkują świetny obrazek. W dodatku ostrość obrazu na brzegach kadru jest zazwyczaj lepsza niż w aparatach pełnoklatkowych. Można do nich podpinać obiektywy zarówno przeznaczone dla pełnej klatki jak i specjalnie zaprojektowane pod APS-C. Z drugiej strony pełna klatka da szerszy kadr, który łatwiej w razie potrzeby pomniejszymy do rozmiaru np. APS-C, a z uwagi na rejestrowanie większej ilości detali, w niczym nam to nie zaszkodzi. Matryce pełnoklatkowe rejestrują nawet po 40-50 Mpix, a to pozwoli nam na wydruk zdjęcia w naprawdę dużym formacie lub jego mocne kadrowanie. Również zdjęcia nocne czy po prostu w gorszym oświetleniu będą czystsze, mniej zaszumione. No i wykorzystamy pełną moc pieczołowicie projektowanych właśnie pod nie obiektywów.
