W obecnych czasach jesteśmy przyzwyczajeni do obserwacji świata wyłącznie w kolorze. I nie chodzi tylko o naszą biologię, ale również o te media, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu były pozbawione barw, jak TV czy fotografia. Wiele z ponadczasowych dzieł pochodzi z tamtych czasów i jest czarno-białe.
Ponieważ fotografia czarno-biała nie może przykuwać wzroku wspaniałymi, nasyconymi kolorami, musi polegać na tonacji, kompozycji, emocjach, kształtach, wzorach, fakturze i bryle. Dobre skomponowane czarno-białe zdjęcie ma dużą siłę oddziaływania. Skupia widza na temacie zdjęcia i zdejmuje z jego oczu ciężar skupiania się na mniej lub bardziej przykuwających wzrok barwach, które mogą męczyć czy rozpraszać. Mimo upływu lat, nadal wiele osób kocha się w tej formie fotografii. I wcale się im nie dziwię.
Aby czarno-białe zdjęcie miała tę moc, nie wystarczy kliknąć polecenia „zmień na skalę szarości” w programie graficznym. Oczywiście w ten sposób stworzymy zdjęcie czarno-białe, ale będzie ono nijakie. Dodatkowo nie wszystko dobrze wygląda w odcieniach szarości. Ten sam temat fotografując w kolorze i czerni oraz bieli nierzadko należy sfotografować inaczej. Wybrać inny kadr, inaczej skomponować zdjęcie.
Na początek warto ustawić już w aparacie podgląd monochromatyczny, aby lepiej widzieć i rozumieć przedstawioną scenę w wersji pozbawionej kolorów. Spokojnie, nie ograniczamy się w ten sposób do całkowitej utraty barw na zdjęciu. Fotografując w formacie RAW, mimo czarno-białego podglądu, wykonane zdjęcie zawiera informacje o kolorze, więc jeżeli podczas postprodukcji stwierdzimy, że jednak wolimy to ujęcie w kolorze, to niczego nie stracimy.
Warto przetestować w swoim aparacie (jeżeli na to pozwala) ustawienia kolorowych filtrów. Aparat symuluje zamontowany na obiektywie filtr w danym kolorze:
- żółty: rozjaśnia żółty i lekko przyciemnia niebieski kolor. Zalecany do rozjaśniania tonów skóry, podbicia kontrastu białych chmur na niebieskim niebie;
- pomarańczowy: rozjaśnia pomarańczowy, przyciemnia niebieski i odrobinę żółty. Zalecany do zwiększenia kontrastu na niebie. Działa skuteczniej niż przy użyciu filtra żółtego;
- czerwony: rozjaśnia czerwienie i przyciemnia bardzo mocno niebieski. Zalecany do nadawania maksymalnego kontrastu nieba na zdjęciach krajobrazowych i w plenerze;
- zielony: rozjaśnia zielony i przyciemnia żółty oraz pomarańczowy. Zalecany do przyciemniania skóry w portretach i rozjaśniania trawy oraz liści.
Jeżeli chodzi o styl fotografii czarno-białej, to oprócz różnych poziomów kontrastu, od niskiego do wysokiego, często można spotkać zdjęcia w stylu low-key (niski klucz) oraz high-key (wysoki klucz).
- Zdjęcia high-key czyli w technice wysokiego klucza charakteryzują się jasną tonacją. Często jest to białe tło, a bardzo głębokiej czerni jest niewiele albo wcale. Takie zdjęcia cechuje lekkość i delikatność. Nie należy się nadto przejmować prześwietleniem niektórych obszarów.
- Zdjęcia low-key czyli w technice niskiego klucza są odwrotnością powyższych. Są ona utrzymane w ciemnej tonacji, z dużą ilością czerni. Takie zdjęcia tworzą posępny i dramatyczny nastrój. Zdjęcia w ciemnej tonacji zawierają również jasne elementy, które tworzą kontrpunkt dla ciemnych tonów. Podczas wykonywania takich zdjęć należy naświetlać je właśnie na te jasne elementy. Nawet jeżeli to przyciemni znaczną część sceny.
Aby przekonwertować kolorowe zdjęcie na skalę szarości można wybrać jedną z kilku dostępnych technik.
- W Photoshopie wybieramy kolejno Obraz -> Tryb -> Skala szarości, jednak tak prosta konwersja nie daje zachwycających rezultatów.
- Kolejny sposób to utworzenie np. warstwy dopasowania Barwa/Nasycenie i przesunięcie suwaka nasycenie całkowicie w lewo. Usunie to wszelkie informacje o kolorach, a dodatkowo jako osobna warstwa pozostawi oryginalne zdjęcie nienaruszone. Niestety podobnie jak wyżej metoda ta nie uwzględnia reakcji ludzkiego oka na barwy.
- Bardziej przydatną i zaawansowaną techniką jest konwersja poprzez mieszanie kanałów. Podobnie jak wyżej tworzymy warstwę dopasowania, więc jest to technika niedestrukcyjna. Po wybrania warstwy Mieszanie kanałów, zaznaczamy opcję Monochromatyczne i za pomocą suwaków z poszczególnymi kanałami barwnymi dopasowujemy wygląd naszego zdjęcia. Warto pamiętać, aby suma kanałów była zbliżona do 100%.
- W Camera Raw i Lightroom po kliknięciu polecenia Black&White, zdjęcie zostanie automatycznie przekonwertowane na czerń i biel z już wstępnie dopasowanymi przez algorytm suwakami dla poszczególnych kolorów. Teraz pozostaje dostosować je wg naszego gustu, wprowadzić pozostałe poprawki jak np. kontrast i gotowe.
- Kolejnym sposobem jest skorzystanie w Photoshopie z warstwy dopasowania Czarno-Białe. Daje ona bardzo dobre rezultaty, a dodatkowo podobnie jak wyżej mamy tam dostęp do wielu suwaków z kolorami podstawowymi i pochodnymi, aby precyzyjnie wyregulować poszczególne tony.
Przy obróbce zdjęć w czerni i bieli (choć nie tylko) bardzo przydatne są narzędzia Rozjaśnianie i Ściemnianie, które pozwalają zaakcentować poszczególne elementy sceny i zwiększyć kontrast zdjęcia w sposób lokalny, a nie globalny. Odpowiednie wyróżnienie czy poprawienie poszczególnych detali czy fragmentów zdjęcia naprawdę robi robotę i wynosi zdjęcie na wyższy poziom.
Co do samego wykonywania zdjęć to w przypadku fotografii czarno-białej warto jest naświetlać je na jasne obszary sceny ponieważ łatwiej odzyskać szczegóły w cieniach niż przepalone elementy, których nie da się uratować. Oczywiście od tej reguły są wyjątki i jeżeli scena zawiera wiele ciemnych tonów albo jasne elementy nie mają większego znaczenia i utrata danych w tych partiach nie wpłynie negatywnie na zdjęcie, to wtedy należy zmienić podejście.
Temat fotografii czarno-białej jest bardzo obszerny i absolutnie nie został tu wyczerpany. Można o niej napisać dużo więcej, jednak na potrzeby tego artykułu myślę, że na tym zakończę. Pomimo sędziwego wieku, fotografia czarno-biała nadal ma wielu zwolenników, a wiele największych czy najbardziej oddziaływujących na emocje zdjęć zostało wykonanych właśnie bez użycia barw. Zachęcam do spróbowania się w tym stylu, a efekty mogą cię zaskoczyć.
